door Lex Rutgers
Julius Louis (Jules) Kan (15-6-1900 Amsterdam; 2-5-1994 Amsterdam) heeft van 1943 tot de bevrijding ondergedoken gezeten bij familie Koster op de Kolkweg in Deventer.
In het laatste oorlogsjaar heeft hij het illegale blad “Het Vrije Woord” uitgegeven. Hij luisterde illegaal naar de radio en typte vervolgens uit wat hij hoorde. Daarna werd het blad gestencild en verspreid door de ondergrondse.
Jules Kan woonde voor zijn onderduik met zijn gezin in Amsterdam waar hij handelsagent was. Jules is in 1929 getrouwd met Ella de Haas (30-10-1901 Den Haag; 19-10-1942 Auschwitz). Zij hadden een zoon Alex, op foto rechts (1-6-1930 Amsterdam; 2-7-1943 Sobibor). Ella werd opgepakt in oktober 1942. Alex verbleef o.a. in Apeldoorn onder de naam Frank Lodeizen. Alex werd opgepakt in juni 1943 op het station Apeldoorn toen hij onderweg was naar zijn vader in Deventer om zijn verjaardag te vieren. Hij werd naar de Euterpestraat in Amsterdam gebracht en daar kwam men er achter dat hij joods was. Een week later werd hij doorgestuurd vanuit Westerbork naar Sobibor waar hij bij aankomst is vermoord.
Jules Kan kon vanuit Amsterdam begin 1943 in Apeldoorn onderduiken. Vanaf april 1943 kon hij onderduiken bij het gezin Koster in Deventer; Willem Koster en Gerrigje van Laar met hun acht kinderen op de Kolkweg 27A. Een paar maanden later, in de zomer, kwamen daar ook de joodse kinderen Leni Bollegraaf (4 jr) en Bernard (3 jr) bij. Het gezin Koster deed ook verzetswerk. Op de foto hieronder Bernard en Leny Bollegraaf op de Beestenmarkt in het jaar 1945.
Als Jules weg moest duiken bij gevaar, kroop hij op het schuine dak en kon het luikje sluiten. Onder het bed van de twee zonen Koster stond een radio, waar Jules veel naar luisterde en typte berichten voor de Ondergrondse.
In december 1943 speelde Jules sinterklaas en Hans Koster was zwarte piet.
In sept 1944 dreigde een bombardement op het NS-station. Jules en de kinderen Bollegraaf zijn toen enkele weken naar boer Groot Lipman in Lettele gebracht waar ze in de stal sliepen. Toen het winter werd keerden ze weer terug naar Koster.
Er was altijd genoeg te eten, anders ruilde vader Koster (die werkte bij textielgroothandel Fa. Adelaar) wol van de textielgroothandel tegen eten.
Jules heeft in het laatste oorlogsjaar het illegale blad “Het Vrije Woord” uitgegeven, gestencild op gekregen papier van Kluwer.
Bij de bevrijding van Deventer op 10 april 1945 werden ook Jules en de kinderen Bollegraaf bevrijd. Helaas heeft Antoon Koster zijn verzetsdaden met zijn leven moeten bekopen. Op de foto links het echtpaar Koster met een portret van hun zoon Antoon.
Jules moest verder zonder zijn vrouw en zoon en andere familie.
Jules is in 1947 te Amsterdam opnieuw getrouwd met Bertha Elisabeth Joëls (27-8-1919 Utrecht) en kreeg een zoon Alex Freddy (Lex) (geboren in 1948).
In 2022 heeft Lex Kan de bladen van “Het Vrije Woord” geschonken aan het Etty Hillesum Centrum. Voor wie belangstelling heeft, zijn deze daar te bekijken.
© Lex Rutgers/Etty Hillesum Centrum
Bronnen:
“de Ondergrondse, Illegaliteit in Overijssel 1940-1945”, Coen Hilbrink 1998; www.onderduikhuizenvoorjodenindeventer.nl
The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations, Rescuers of Jews during the Holocaust. The Netherlands, Yad Vashem, Jerusalem 2004
Etty Hillesum Centrum, 6 mei 2022