Lambertus Jan Kleiboer

door Otto van Huffelen en Wim Lodeweges

Tot zijn arrestatie op 17 november 1944 woonde hij in Deventer op de Worp aan de Dahliastraat 19. Op de foto de woning zoals die na de oorlog herbouwd is.

Lambertus Jan Kleiboer werd in Terwolde geboren op 26 augustus 1898.
Zijn vader was Jan Kleiboer (geboren 6/1/1862) en moeder Aaltje Johanna de Wilde (geboren 24/2/1866). Het gezin had drie kinderen. Lambertus was de jongste in het gezin; het echtpaar had daarnaast 2 dochters (geboren in 1891 en 1894). 

Lambertus was getrouwd met Klasina Johanna Carolina Bolkestein.
Het echtpaar bleef kinderloos.

Lambertus behaalde zijn onderwijsakte op 10 mei 1917. Van 21 mei 1917 tot 23 oktober 1917 kreeg hij een tijdelijke aanstelling op de school in Wijhe. Hierna komt hij op de school in Ermelo, eerst met een tijdelijke aanstelling van 2 april 1919 tot 1 juli 1919. En vanaf 1 juli 1919 werd het een vaste aanstelling. Op 1 september 1931 krijgt hij een vaste benoeming aan de Wilpse Dijkschool 7). Een overplaatsing naar de openbare lagere school te Voorst ging in 1940 net niet door. In het Deventer Dagblad 1) van 16 augustus 1940 lezen we dat een voorstel van B. en W. om te besluiten de heer Kleiboer over te plaatsen naar de openbare lagere school te Voorst werd verworpen met 9 tegen 6 stemmen. Op de foto rechts de Wilpse Dijkschool, die in die tijd bekend stond als "school met de klompen", omdat veel ouders tuinders waren.

Veel is er niet bekend over onderwijzer Kleiboer, maar één ding moet zeker zijn; hij was een populaire onderwijzer. Oud directeur Dick van Amerongen meldt in een gesprek “Meester Kleiboer was zeer geliefd bij de kinderen. In die tijd ging je op zaterdagmorgen nog naar school. Na die les, die voor de meisjes uit naailes en dergelijke en de jongens uit handenarbeid bestond, gingen ze in de middag met de fiets erop uit de natuur in. En dan bleef hij niet bij school hangen, nee Terwolde Nijbroek en verder kwamen ze. De heer Kleiboer was een natuurliefhebber en heeft op deze manier de kinderen veel biologie bijgebracht. Op gegeven ogenblik kwam dan zijn vrouw in de middag bij hen en gaf de kinderen dan limonade.”2)

Meester Kleiboer was lid van de Raad van Verzet. In de brochure “Keienmonument” lezen we dat hij in juni 1944 wordt belast met de oprichting van het district Voorst. Hieronder vielen de groepen in Wilp, Terwolde en Voorst. Hij had een groot aantal mannen, die waren opgeroepen om in Duitsland te gaan werken, aan een onderduikadres geholpen. Ook was hij betrokken bij verschillende sabotageacties. Hij beschikte over een zender, waarmee hij radiocontact met Engeland
onderhield. 3)

Huub van Sabben 6) schrijft hierover in zijn boek “Spionage, arrestaties en moord aan de IJssel: “ Hij was leider van de RVV Radiodienst voor Deventer en omgeving en was in het bezit van een radio zend- en ontvangsttoestel. Hij zat tot over zijn oren in het illegale werk en was een schakel in een RVV Koerierslijn die zich na de mislukte landingen in september 1944 achter de IJssel oostwaarts moest gaan uitstrekken. In Britse archieven werden de verzonden en ontvangen telegrammen ontvangen. In een ontvangen telegram 4 van 21 september 1944 stond te lezen dat Lambertus Kleiboer een rol speelde in de operatie Market Garden.” 

Op vrijdag 17 november 1944 deed de SD uit Apeldoorn ’s morgens in alle vroegte een inval aan de Dahliastraat en Kleiboer werd gearresteerd. Volgens historicus Huub van Sabben 6) stond ook de naam van Kleiboer in het zakboekje van SD-spion Theo de Bruijn, die al vanaf 1944 infiltreerde in het verzet van Deventer en omstreken. Na zijn arrestatie wordt zijn huis door de Duitsers als wraak in brand gestoken; de S.D. staat niet toe dat de ijlings toegesnelde brandweer de brand gaat blussen.
H. Garetsen- Berendsen zat toen op de Wilpse Dijkschool en schreef daarover in de “Kroniek” 4): “Klas 3 bracht ik door bij mijnheer Kleiboer. Bij ons op school werden de heren met "mijnheer" aangesproken en niet met “meester". Wat ons als kinderen zeer heeft aangegrepen was dat het huis van mijnheer Kleiboer aan de Dahliastraat op de Worp in brand werd gestoken door de Duitsers. We konden het vanaf de Vermeersweg, waar wij woonden, zien branden.  Oh, het huis van onze mijnheer stond in brand!”

Kleiboer wordt overgebracht naar de Willem III kazerne in Apeldoorn en daar gevangen gezet.
In de vroege ochtend op 2 december 1944 word hij samen met 12 andere verzetslieden door een Duits vuurpeloton geëxecuteerd.
In Apeldoorn, dichtbij de ingang van de Willem III- kazerne (Sportlaan, 50 meter van de T-kruising Sportlaan – Sportpark Orden) staan als monument drie zwerfkeien. De tweede steen (foto links van Jan van den Heuvel) vermeldt de dertien geëxecuteerden, waaronder Lambertus Jan Kleiboer, in alfabetische volgorde. De dertien zaten gevangen in de Koning Willem III-kazerne; zij zijn, zonder enige vorm van proces, vlak buiten het kazerneterrein doodgeschoten enkele dagen nadat de Duitsers hadden ontdekt dat er een bevrijdingsactie voor een aantal gevangenen werd voorbereid door een drietal verzetsmensen.

Op  3 augustus 1945 is Lambertus herbegraven in de gemeente Voorst op de begraafplaats in Terwolde. Op 22 september 1992 zijn de stoffelijke resten overgebracht naar het Ereveld in Loenen, vak A rij 30 nummer 043.

Zijn weduwe heeft na de brand tijdelijk gewoond aan de J.P.Sweelinckstraat in Deventer en is later weer in het herbouwde perceel aan de Dahliastraat 19 gaan wonen. Volgens informatie van de Oorlogsgravenstichting 5) is ze later vertrokken naar Nunspeet.
Op 23 september 1988 is zij daar overleden.

© Otto van Huffelen en Wim Lodeweges

Bronnen:
1. Deventer Dagblad van 16 augustus 1940;
2. Interview Wim Lodeweges met Dick van Amerongen, oud directeur Wilpse Dijkschool op 20 september 2020;
3. Brochure "Het Keienmonument" Uitgave van Fred Klijndijk in samenwerking met het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum van de Koninklijke Marechaussee op
    de Koning Willem III kazerne te Apeldoorn;
4. Kroniek: Mededelingen Oudheidkundige Kring Voorst, 22^e jaargang 1999 nummer 1;
5. Oorlogsgravenstichting; dossier nummer 2.19.255.01 in het Nationaal Archief inventarisnummer 78571A;
6. Huub van Sabben: Spionage, arrestaties en moord aan de IJssel.
7. Staat van onderwijzend personeel 1919-1950 ontvangen van Heidi van der Scheer, archiefassistente van de gemeente Voorst.