Familie Louis Hillesum

(door Lex Rutgers)

De leden van deze familie, die tot hun deportatie woonden aan de Geert Grootestraat 9 waren:

Riva kwam in 1907 naar Amsterdam. Daar werkte zij als lerares Russische taal. Ook haar broer en ouders kwamen naar Nederland en woonden in Amsterdam.

Louis en Riva kregen drie kinderen; Esther (Etty) geboren op 15 januari 1914 in Middelburg, Jacob (Jaap) geboren op 27 januari 1916 in Hilversum en Michael (Mischa) op 22 september 1920 in Winschoten. Op de foto links het gezin omstreeks 1931.

Louis Hillesum had gestudeerd aan het Nederlands Israëlitisch Seminarium waar hij examen deed voor rabbijn. Hij studeerde vervolgens klassieke talen bij de Universiteit van Amsterdam. Daarna gaf hij les in achtereenvolgens Middelburg, Hilversum, Tiel en Winschoten. Louis was sinds 1924 conrector bij het Stedelijk Gymnasium op de Nieuwe Markt in Deventer en sinds 1928 rector. Hij werd “de pinne” genoemd; waarschijnlijk omdat hij niet goed zag en daardoor wat kribbig kon reageren. Louis werd op 29 november 1940 door de Duitse autoriteiten op non-actief gezet vanwege zijn Joodse afstamming. Joden mochten vanaf dat moment niet meer in overheidsdienst zijn.

Toen het gezin vanaf januari 1943 verplicht moest verhuizen naar Amsterdam, heeft hij nog tot in april 1943 negen uur les kunnen geven in oude talen aan het Joods Gymnasium aldaar. Etty is in 1932 na haar examen Gymnasium in april naar Amsterdam vertrokken om de studies Rechten en Russisch te volgen.

Jaap is na zijn examen Gymnasium naar Amsterdam gegaan om de studie medicijnen te volgen.

Mischa is al op 11-jarige leeftijd naar Amsterdam verhuisd om daar pianoles te krijgen. Hij speelde heel goed piano. Hij is in oktober  1935  op 16-jarige leeftijd naar het conservatorium gegaan. In 1935 verzorgde hij in de Deventer Schouwburg het Volksconcert. Hij woonde toen weer bij zijn ouders. Op de foto rechts Mischa en Etty omstreeks 1939.

De familie Hillesum  kon onderduiken in een zomerhuisje van de familie Van Doorninck, hun buren in de Geert Grootestraat. Zij hebben dat niet gedaan omdat het te klein was voor hun gezin. Via doktersattesten is nog geprobeerd om verwijdering uit Deventer te voorkomen. Echter in januari 1943 moesten Louis, Riva en Mischa naar Amsterdam verhuizen, Retiefstraat 11. Dat huis stond leeg, omdat de joodse bewoners daar al waren weggehaald. Tijdens de Grossaktion-razzia van 20 juli 1943 is de laatste grote groep Joden uit Amsterdam met ook de familie Hillesum opgepakt en naar Westerbork gedeporteerd. Zij kwamen aan in kamp Westerbork, en moesten naar barak 62. Op 7 september 1943 naar Auschwitz. Etty ging met hen mee. Louis en Riva werden bij aankomst meteen vermoord in de gaskamers.

Jaap kwam op 12 januari 1944 aan in Westerbork en ging op 15 februari 1944 naar Bergen-Belsen.
Daar moest hij In een arbeidscommando bergen zand afgraven. Op 9 april 1945 is hij geëvacueerd uit Bergen-Belsen met een trein waar hij stierf op 17 april 1944. Hij is begraven langs de spoorlijn bij Schipkau.

Etty en Mischa (op foto links achter de piano) moesten na aankomst in Auschwitz naar een werkkamp. Mischa moest stenen sjouwen. Hij is op 7 oktober 1943 overgebracht naar een kamp bij Warschau om puin te ruimen. Onduidelijk is wanneer hij is omgekomen. Waarschijnlijk tussen 8 oktober 1943 en 31 maart 1944.
Ook Etty moest stenen sjouwen, aangenomen is dat zij op 30 november 1943 is omgekomen.

Etty is internationaal bekend geworden van haar dagboeken en brieven uit Westerbork. In 1941 begon Etty met haar dagboek. De brieven die zij vanuit Westerbork schreef zijn in 1943 illegaal uitgegeven. Haar complete werk is ver na de Tweede Wereldoorlog uitgegeven In meerdere talen.

Voor Etty is voor het adres waar zij woonde op de Gabriel Metsustraat in Amsterdam in 2020 een struikelsteen geplaatst.

© Etty Hillesum Centrum/Lex Rutgers